ل ئاکادەمیا نسێبینا رەنگین خوەندەکاربوون BERDEVKA TJA’YÊ AYEŞE GOKKAN
خوەندەکاربوونی
نسێبین د سەرھلدێریا چیایێن باگۆکێ، ھێنکاھیا ئاڤا سپی دە کو تو جار ب “سەر خەتێ، بن خەتێ” پەرچەبوونێ دانەخواریە ل کوردستانا کو ژ ھێلا ھێزێن ھەگەمۆنیک ڤە ھاتیە چار پارچەکرنە. ژیانا کو خەیالا وەلاتەکە بێ تەپینک، ژ تەقاندنا تەپینکانا د بەدەنا خوە دە ناپەلکە و ڤێ دەرێ ڤەدوگەھەرینە قادا پیکنیکێیە. باژارێ کو پارڤەکرنا ئیکتیسادییا ب جیرانی رە ئانگۆ ب پێناسەیا دەولەتێ قاچاخکاریێ وەک سووج قەبوول ناکەیە. دگەل ھەموو قەدەخەیێن دەولەتێ بەلگەیا ھقووقێیە کو پارڤەکرنێن مرۆڤی، وژدانی، ئەخلاقی نابن کو وەک سووج وەرن ھەسباندن. وەلاتێ گولشیلاڤ و گولێن سپییە.
نسێبین ب دیرۆکا خوەیا کو ل سەر رێیا ھەڤرشیمێ کو ھەزکریێن ناڤنەتەوەیی ب ھەڤ ڤە گرێ ددە تێ زانین شاھیا دیتبارییا ئاکادان، سومەران، بابیل، میتانی، مەد-پەرس و سەرھلدێرێن جوان بەریڤان و زۆزانان ب ئێشێن کو دژین رە ھەتا ٦٥٠٠ سال بەرێ درێژ دبە. قادا ئارکەۆلۆژیکییا گرناواسێ کو ل دیرۆکا خوە نڤساندیە تەمەنیێن ھەری ھەستی بێ کو د بن دارا داخوازان دە شەڤەک نەیێ راکەتن نایێن قەبوولکرن، ژ بۆ ئەڤ دیرۆک رۆنی نەدە جیھانێ د سالا ١٩٩٢عیان دە ب کوشتنا دو ئارکەۆلۆگێن کو خەباتا کۆلاندنێ دکرن رە ئەڤ ھاتیە سەکناندن. باژارێ کو دزانە ئەڤ تەڤکوژی و ئیرۆ ژی تەڤکوژیا کریاردیاران، ژ بۆ دەرنەکەتنا ھۆلێیا پۆلیتیکایێن نیژادکوژیا ھەیی و ھایژێبوونا پێشکەتنا جڤاکیبوونیا د پێشەنگیا ژنێ دە ئاستەن بکە نەھاتیە دەرخستنە.
نسێبین ب ئەرکا خوەیا دیرۆکی پاجەیا مەزۆپۆتامیایێیا کو ل باکور ڤە دبە، بەرخەوادانا کو رۆنی ددە دیرۆکا رۆژھلاتا ناڤینە. ل کوردستانا کو ھەر جورە زاگۆن د ھکما تونە دەیە بەریا کو دەولەت مافێ بژارتن و ھلبژارتنێ ژ بۆ ژنان ناس بکە ژن وەک فەسلە ئانتەر ل دەردۆرا ژنێیا جڤاکا خوەزایی ب سازیا کەیاتیێ برێخستن بوونە دمەشینن. و دەما گوند ھاتن شەوتاندن و ڤالاکرن ژی دیسا ل جیھانێ وەکا پێشین ب ژنێن بەرخوەدێرێن ژ ئاخ و ئاڤا خوە رە ل ھەمبەر زایەندیپارێزیێ تێکۆشیایە، ژنێن گوندی ژ ژنێن کو ل باژاران ھاتنە ئاسێکرن رە بەرخوەدێری کرنە پێشەنگ، ل کوردستان و ترکیەیێ ٨عێ ئادارێ ب زەلالیا ئاڤا سپی ژیانێ کرنە وەک رۆباران. ژ چیایێن بەر ب باژاران ڤە ھەمەرکیەکە بەرخوەدێرا ژنێیا سۆسیۆلۆژیکی ھل دگرە
نسێبینا رەنگین؛ رەنگینا سەرھلدانێ
ناسنامەیا نسێبین سەرھلدان پێشەنگا تەڤگەرا ئازادییا ژنێیە. د ١٩٩٢عیان دە د پیرۆزباھیێن نەورۆزێ دە داییکا ئالتە (٧٠) د بن پانزێران دە و ب دەھان ژ وان ھاتن قەتلکرن (ھەژمارا کو تێ زانین ١٧ە). جھێ ژنێیە کو ٤٧٠ کوشتنێن کریار دیارێن ژن، زارۆک، ئەختیار، مێر، جوان پێک ھاتنە، ھاتنە کێرکرن، ژلێتکرن و گەف ل وان ھاتیە خوارن. ب دەھان سالانە ژنێن رەشپێچایی بێ کو دەڤ ژ لێگەرینا دۆست، رێھەڤال، ھەزکری و زارۆکێن خوەیێن وەندایی کو تم د شۆپا وان دە نە بەر بدن (داییکێن شەمیێ) ب داییکێن شەمیێ رە تێن با ھەڤ. وارێ بەرخوەدانیا سەییدانە نسێبین، مزگەفتان ژ ھێزێن تاری پاقژ دکە. باوەریێ ئیستسمار ناکە، ژیانێ نە ب فۆبیا ئیسلامی ب رێدەرا دەمۆکراتیکا ئیسلامیەتێ ڤە گرێ ددە. ژ ناسنامەیا کوردبوونێ رەنگینیا مسلمان، ئەلەوی، ئێزدیبوونیێ دزانە. ژ باوەریێن کو پێ رە دژی رێ د ھەر مەھا رۆژیێ دە رەستۆرانتا کو خوارنێ بخوە ب دۆرێ ڤەکری دھێلە. دەستوور نادە کو ئاتەیست، خرستیان، ئێزدی، ئەلەوی بێخوارن، بێیکرام بمینن، ل بەر باوەریا ئازاد ب رێزداری خوار دبە. شافیتیێ، ب دەستێ خوە داھنا ژنێ نەشکاندنا دەستمێژێ ب ھەستا دل ڤە گرێ ددە و رێ نادە مەزھەبپەرەستیا باڤکسالاری.
نسێبین، ئاکادەمیا دەمۆکراتیککرنا رێڤەبەریا کو نایێ رێڤەبرنە، رێ نادە بشاڤتنێ. ھەتا رۆژا ئیرۆ ناڤێ کەڤرەک ژی نەگوھەراندیە، ناگوھەرینە. بەخچەیا زمان و باوەریانە، ژ وێ دگرە ناڤێ خوە نسێبینا رەنگین. دەما دەنگان ددە ژ قەیمەقام و کارمەندان رە دبێژە عمن تە نەھلبژارتیە لێ ب ھلبژارتنێ چقاس مافێ من ھەیە ئەز دێ تەڤ ژ تە بستینمع و دگرە.
ێن کو نەھاتنە ھلبژارتن ژ بیر ناکە نسێبین، ژ ژیانا خوە ڤەدەر ناکە، روومەتداریەک ب قاسی وەرە ھلبژارتن ھین دکە. دەما ھلبژارتنا نەوەکھەڤ پرۆتەستۆ بکە ل سەر سندۆقان ل سەر سەرێ تایینبوویێن ژ ئەنقەرەیێ تەڤاھیا رۆژێ خر و خالی دمینە.
وەھدکرنێ قەبوول ناکە؛ ژ تەجرووبەیێن خوە دزانە گەر ب ھەڤ رە نەیێ ئاڤاکرن دێ دەستھلاتیا ھوندرین ژ قەیزەر بێھتر قەیزەریێ بجەبینە. رێ نادە کو شارەداری ببن تاشەرۆنێن نەتەودەولەتا کو بویە تاشەرۆن. خوە و باژارێ خوە ژ رێڤەبەرا/ێ خوەیا/ێ کو ژ بۆ رێڤەبەریێ ھلبژارتیە رە ژی ناھێلە، فەلسەفەیا رێڤەبەریا ھەڤپارە نسێبین. ھەرکا ژیانێیە کو ب دانینا سندۆقانا ل ١٥ تاخان ل ترکیەیێ جارا پێشینە کو ژ ھلبژارتیێن خوە رە (شارەدار، ئەندامێن مەجلسا شارەداریێ، ئەندامێن مەجلسا گشتییا باژێر) دو سال و نیڤ پشت رە رێگەزا بانگا پاش ڤە ھاتنێ ب رەفەراندووما خوە پێک ئانیە. ھەقیقەتەک وسایە کو ژ رێڤەبەریا کو د سندۆقا خوە دە ھلبژارتیە رە ژ %٩٣ دبێژە ئەرێ، د ھلبژارتنا کو دەولەت پێک تینە دە ژی دیسا رێڤەبەرێن خوە ب %٩٣ ھلدبژێرە.
د رێڤەبەریێن جھکی دە ژن چار رێگەزێن بنگەھینێن ژیانێ داتینن. ناخوە و نادە خوارن (ل ھەمبەر رانت و مێتینگەریا کەدێ). ژ بەر جەربینێن خوە زانینا کو نە پێکانە ب تەنا سەرێ خوە پێک بینە بێ برێخستنبوونیێ بێھنێ ناگرە، کۆلەکتیفە. خیانەتێ ل ناڤەراستا ژیانێ دھێلە ژ بۆ ببە زەندە ل دنێ. رێگەزا بنگەھین چاڤکانیا ژیانێیە، ژ زلمێ رە سەری ناتەوینە. نە ژ زلما دەولەتێ رە نە ژی ژیا مێری رە. رانتا ئیھالەیا دەولەتێ کو د شارەداریێ دە ئەولەھیا خوەیا زاگۆنی پێک ئانیە، مۆدەلا رێڤەبەریا جھکییە نسێبین کو بودچەیا سەرۆکتیێ ب کار ناینە. نسێبینەیا کو موفەتیشێن دەولەتێ کو ب مەھان ھەموو خەباتێن شارەداریێ ساخەک لێکۆلاندنە ژ ئاکادەمیا مرۆڤی، وژدانی، ئەخلاقی و ھقووقی دەرباس کریە و دەست ڤالا، روو رەش شاندیە ئەنقەرەیێ. ھاتنا وێیا جارەک دن ب ئاشتیێ ڤە گرێ ددە دەریێ خوە ھەر تم ژ دیالۆگێ رە ڤەکری دھێلە.
نسێبین رێگەھا دەرباسەیا مەریەم خان، ئاپێ مووسا، مۆر ئەفرەم، مھەمەد شێخۆ، جگەرخوین، جوان ھەجۆ و وێژەیا کو ژ زلمێ رە سەری ناتەوینەیە. نسێبینا رەنگین ھاڤەینا نڤیسکار و ھەلبەستکارانە. دەنگێ دەلیلا ویا مزگنی ژ بیر ناکە. وەھدکرنێ قەبوول ناکە، د ببیرانینا تو نرخێن خوە دە سەرساریێ ناکە نسێبین. وەلاتێ زارۆکێن کو بێ فرەنێ باز ددن و چاڤێن وان ھەزار ھێڤیان بەلاڤ دکنە. زارۆکێن نسێبینێ کو ھێلەک وان ب لەشکەر، ھێلەک پۆلیس، ھێلەک کووچک، ھێلەک وان ژی ب زەڤیا تەپینکان ھاتیە ئاسێکرن ژی، د ناڤ نژدکرنا گەل دە ب پرسا عەم زارۆک ئاشتیێ دخوازن لێ ھوون پۆلیس چ دخوازن؟ع دەرسێ ددە مرۆڤاھیێ. لێ ل شوونا پۆلیسان زارۆک تێن دارزاندن د دەولەتا بێھقووق دە.
د ٢٠٠٩عان دە ژ بۆ زەرارەک نەغیژە قاسدێن ئاشتیێیا کو ل رێیا ھەڤرشیمێ سێ رۆژ و سێ شەڤان نۆبەداریێ گرتیە،یا کو ب خوە ترافیکێ کۆنترۆل کریە، ژ بۆ قەزا و بەلایەک ل ئاشتیێ نەیێ، فەسادی تەڤلی نەبە، بێیۆمی تێ نەچەیا کو ل سەر پیانە نسێبین. کۆنا چارەسەریێ ب درێژاھیا سالەکە ڤەدگوھەرینە کامپووسا زانینگەھێیا نفشێ سێیەمین. ژ بۆ ئاشتی نەیێ شەوتاندن و تونەکرن کۆنێ د پشتا خوە دە دگەرینە د ھەر تاخێ دە.
جارا پێشین ژ دەزاڤانتاژیان رە جیاوازیتیا پۆزیتیف دابین دکە. بەردێلا وێ چ دبە بلا ببە ژ ڤێ نارەڤە. باژارێ ژنێ ب ئاڤاھیێن مەزن ناکەڤە ناڤ پیشانیێ. پشتی کو شارەداریێ ژ دەولەتا سەردەستیا مێر و فەراسەتا کارمەندێ مێر گرت پێ ڤە، تاخ، کۆلان و کوچەیەک نسێبینێ بێ ئاڤ، بێ کانالیزاسیۆن و بێ راخستنی نامینە. د خزمەتا ژیانێ دە تیکانەیێ دکشینە بەرواریێ بێ کو رەد و ئینکارێ بکە. ب مالێن تەنوور و مالێن گەلێن ل ھەر تاخان کوچەیان ڤەدگوھەرینە کارناڤالێ. ئیدەایا باژارێ بێاڤێتی و بێاستەنگییە.
ھەر تم ل سەر مرۆڤاھیێ ئیمزەیێ داڤێژە پێشەکیێن جیھانێ. رێڤەبەریێن جھکی ب دینامیکان زندی دکە. ل جیھانێ کۆتایا ژنێ تێ سەپاندن لێ دەما نسێبین کۆتایا ژنێ دسەپینە فەرقا خوە داتینە؛ پێشینیەکە ب سەر دخینە کو مێر نابن ئەندامێن ئەندامتیێ. ئیمزەیێ داڤێژە ئارەنایا دەمۆکراسیا جڤاکا خوەزایییا ژنێ. ھنەک دیتر ب پێش ڤە دچە و ب سەپانا ھەڤسەرۆکاتیا شارەداریێ ئیمزەیێ داڤێژە پێشینیەکە دن ژی و ژ خوەزایا جیھانێ رە، ژ ژنان رە، ژ گەلان رە و ژ باوەریان رە دیاری دکە. ب کێزک و مۆریان رە ب ھەڤ ژیانا ئازاد ژیانێ ب نرخ دکە. پێشبەرێ ترکییا عھەڤعێ نابینە لێ ژ بۆ وەرە فێمکرن ب عەشعێ ئیدارە دکە.
باژارێ ژنێیێ پێشینیان؛ نسێبین
ا پێشینە نسێبین د ٥ سالان دە تەک ژنەک نەھاتیە قەتلکرن: ئەورۆپایا کو ب گەلھەیا خوەیا سەد ھەزاری ژ خوە رە دبێژە ناڤەندا دەمۆکراسیێ ژی تێدە ل جیھانێ دەولەتێن کو گەلھەیا وان ژ سەد ھەزاری کێمترە ژی ب سەر نەخستنە ئانگۆ دەمۆکراسیا خوەزایێ دخینە ژیانێ و ب وێ ب سەر دکەڤە نسێبین. د درێژاھیا پێنج سالان دە شاھدیا قەتلکرنا تەک ژنەک ژی قەبوول ناکە. ب رێڤەبەریێن جھکی کو تو ئەولەھیەک وانا چەکداری تونەیە (شارەداری ژی داخل) دگەل ئاڤانیێن پارامیلیتەر میلیتاریستێن رێخستنێن چەکدارێن وەک ژۆھ، پۆھ، نۆترڤان ژیتەم و جەردەڤانان کو ھەر رۆژ رێ ل بەر قرکرنا ژنێ ڤە دکرن باژارەکییە کو بێ کو کێرکەک ژی بخەبتینە د ھەر قادا ژیانێ دە خوە برێخستن کریە و قرکرنێن ژنێ داھیە سەکناندن. باژارێ کو ئیمزەیێ ئاڤێتیە بن “ژیانەک بێقرکرن، بێکوشتن” کو کوشتنێن ژنێ نایێ ژیاندن پێکانە. د ناڤ پێنج سالان دە ژنەک ل مالێ مری تێ دیتن دگەل کو د ئۆتۆپسیێ دە نەخوەشی دەر تێ ژی ژن د خوە دە نابوھرینن، ب چالاکی و پرۆتەستۆیێن ب رۆژان بەر ب سینۆر ڤە دمەشن، ھێلێن درەھی ب زەرزەنگێن رەش دنخومن، ژ دابەشبوونیێ رە ھەزار نالەت تێن کرن، دەنگێ، گەر سینۆر نەبانا دێ د ناڤ مە دە بانا، کوژەرێن کو سینۆر دانینە، سازیێن دەولەتان ب ئەردێ رە یەک کر دبێژە. ل ھەمبەر تاجیز و تەجاوزێ باژارێ ژنێیا بەرخوەدانا بێەمانە.
باژارێ ژنێیە نسێبین کو د پێنج سالان دە ب پرۆتەستۆیێن خوەیێن ھەمبەر دەستھلاتیا نیژادپەرەست، زایەندپارێز و ئیستسمارکارا ئۆلێ توجار کۆلان نەتەرکاندن و دەستوور نەدا کوشتنا سڤیلەک ب تەنێ ژی. د زکانێ داییکێ داڤێژە دلێ وێ، وەک پەروەردەکارەک ژ %٩٤ زمانێ خوەیێ داییکێ ب کار تینە. د ناڤ پێنج سالان دە ب کوردی-دەرعێ ٣٥٠٠ مامۆستە گھاندن. کوردی وەرناگەرینە ترکی. ھەموو پێکەنۆکێن وێ ژ وەرگەرا ترکییا ب کوردی دھەرکن “ل من چاڤسۆریان نەکە” (گöزüنü بانا کıرمıزı ئەتمە -بەن تەھدت ئەتمە-).
باژارێ کو ل ھەمبەر دیوارێ شەرمێ ل کوردستانێ بەرخوەدانێ مەزن کریە. شۆرەشا زھنییە نسێبین کو ل جیھانێ کەڤر بە ژی گەر د ناڤ گیانەوەران دە وەرە دانین وەک شەرمەکی دبینە.
دۆستێن خوەیێن رێڤەبەریا جھکی زێدە دکە، ژ سۆدەرھامعێ (سوێد) ھەتا وارتینیسێ(مووش) و ژ قامشلۆیا کو ل بەر سەرێ وێیە دەست پێ دکە. ئێشا قرکرنا وارتینیسێ ڤەدگوھەرینە ئابیدەیێ ئەینی وەک ئابیدەیا قرکرنا نەورۆزا ٩٢عیان. ھەلەبچەیێ، قامشلۆیێ، رۆبۆسکیێ، دێرسمێ، کۆچگریێ، نەوالا قەسابایێ و دیرۆکا ب ئێش کو ب ژمارتنێ ناقەدە.
نسێبین باژارێ کو ب پرۆتەستۆیان سینۆرێن کو دەولەتێ ب دەھان سالان نەدھشتن چووک بفرن ھێلا رۆژاڤا (دربەسبیە) ڤە کرن، بێ ناڤبەر ئالیکاری بەرھەڤ کرن، بارکرن و ب ملیۆنان تۆن ژ سینۆر دەرباس کرنەیە، ھێڤییا ئازادییا بێدەولەتانە نسێبین. نسێبین باژارێ کو د ئەردھەژا وانێ دە بەریا دەولەت، ھüکوومەت و بورۆکراسیا (قەیمەقام، والی) کو د ئەردەھژا وانێ دە ھقووقا دژمنتیێ سەپاندن، بەتانیێن خوە د ناڤ١٢ ساەتان دە گھاندنە (ناڤبەرا نسێبین-وانێ ٤٦٤ کمیە). د ھەرێما ئەردھەژێ دە کۆنا خوارنا بێ ئیھالە ب مەھان ڤەکری ھشتیە، باژارێ کو ب ئالیکاریا نان و خورەکا ب دۆرڤەگەری وانێ ب تەنێ نەھشتیەیە نسێبین. پێشەنگا ژیانا کۆمونالە کو مفتەیێ ١١٥ مالان رادەستی شارەداریا خوە کریە و ٢٠٠٠ کەسێن کو ژ بەر ئەردھەژێ ھاتنە ل مالێن خوە پاراستیە و ھەواندیە.
قادا ژیانێیە نسێبین کو ب سەمپۆزیووما د دیرۆکا مەزۆپۆتامیایێ دە نسێبین، ب ٤٧ وەلاتان رە تەجرووبەیێن خوەیێن دبستانا نسەبیسێ کو یەکەمین زانینگەھا جیھانێیە پارڤەکرن.
شاھدا ئێشێن رێیا ھەڤرشیمێیە، ژ بۆ تەنێ کەسەک ژی ل دوورێ ئاخا کو ل سەر ژ داییک بوویە نەیێ بناخکرن ژ باکورێ کوردستانێ، ژ رۆژاڤایێ وێ ھەتا باشوورێ وێ کورد، سوریانی، مھەلمی، ئێزدی و ئەرەبێن کو لێگەرێن ئازادیێ نە ب پشتا خوە ھلدگرە… ب تلیلیان پێشوازی دکە و ب رێ دکە…
باژارێ کو ب کەدا ژنانا بێسینۆر ئۆتەل و رەستۆرانان رەد کریە و ب سەدان ژنێن ژ چار ھێلێن کوردستان و ترکیەیێ، ب خەیالا باژارێ ژنێ گھاندیە ھەڤە نسێبین. نسێبین. نسێبین خوەگھاشتنا ھەر دکی ددە ھینکرن. د کۆنسەر و سانۆیێن کوردییێن ب نێرینا ژنێ دە دەھانھەزاران را دکە دیلانێ ب وێنە، پەیکەر و سینەمایێ پێشەنگا تورنووڤایێیە.
نسێبین باژارێ ژنێیێ پێشینە کو ل جیھانێ وەک پۆلیتیکایێن ئەمەریکا و ھۆلاندایێ کو باژارێن ب دۆستبوونا ئاڤادانیا ژنێ ب ناڤێ مۆدەرنیێ گرتنە دەست ژی دەرباس دکە و قادا گەلەمپەرییا ژنێ ل پلانا ئاڤادانیێ زێدە کریە. باژارێ کو دەستوور نادە ئاڤاھیێن بەرکۆر کو ژنێ د مالێ دە دگرن. باژارێ کو کلیمایا خوەیا خوەزاھی ب کەڤرێن خوە ژ ھێلا دەرڤە رادخینە، ئاتۆلیەیێن کەڤر کو بەر ب ژبیرچوونێ ڤە دچە ژی ب ڤێ زندی دکە ب دینامیکێن وەک مەجلس، موختار، سجس(ستک)، زارۆک، جوان، ئەختیار و ئاستەنگداران بریارا ھەڤبەش دگرەیە نسێبین. جھ نادە تۆکیعیێ کو بەلگەیا بێرێتیێیە.
جڤینا مەجلسا شارەداریێ ل باژێر ب ٤ زمانان ئانۆنس دکە (سوریانکی، ئەرەبی، ترکی، کوردی). کەسەک بە ژی فێمکرن و مافێ د بریارێ دە ھەڤپاریبوونیێ تم دھەسبینە نسێبین. باژارێ کو ل باژێر سەرۆکتیا شارەداریێ ب %٨٣.٤ ھلبژارتیە، ژ ٢٥ ئەندامێن مەجلسا شارەداریێ ٢٥عێن وان، ژ ٤ ئەندامێن مەجلسا گشتییا باژێر ٤عێن وان، ژ ٣ شارچەیان ٣عیێن وان (کەرتوەنێ، ستیلیلێ، گرێمیرا) د پارتیا خوە دە بدەست خستیە. ژ بۆ ژیێن کو نەھاتنە ھلبژارتن رێ نەھەقی نەیێ کرن ھەموو خەباتێن خوە ل پارلان، قادان و ل کۆلانان دکە. دەریێ گرتییێ شارەداریێ تونە، کارمەندێن کو د ناڤ قەرەوات و چاکێتان دە ھاتنە تەپساندن، ژ بۆ قومچەیا خوە بقەفلینە سێ قات خوە خوار دکە ژ بچووکخستنیێ خەلاس دکە، دغینە ئازادیا وان. پەرگالا کو کارمەند کۆلەیێن دەولەتا زایەندپارێزن، کارکەر کۆلەیێن کارمەندانن و کۆلەیا ھەموویان ژنە تونە ئێدی. شەرھا توندیا ل ژنێیا کەدکار پەیمانا سەندیکا ژ بۆ مرۆڤیبوونێ قەبوولکرن و بدەستخستنا خوەباوەریێ دابین کریە کو خزمەت ناسنامەیا وێ/ی ب خوەیە ھەری زێدە، ژ بۆ خوە تۆبە بە تشتەک ناخوازە ژ بلی کو کەدکار بغیژە ئازادیێ. مێران ژی دغینە ئازادیا ئیفادەیێ. ل ھەر کوچەیا باژێر بێ راندەڤوو تێ با ھەڤ نسێبین. پێشەنگا شکاندنا جنسێ سەردەستا مێرە.
جھێ کو ژیان ب ئەکۆلۆژیێ رە ژ نوو ڤە دغیژە ھەڤە نسێبین
شاھدێ نسێبینا خوەدیێ پۆلیتیکایێن دەمۆکراتیک، ئەکۆلۆژیک و ئازادیا ژنێ نەوالا جاخ جاخێ وەک قادا ژیانا جڤاکی ھات ڤەگوھەراندن و ژ پەیایان، ئاستەنگداران و ژ زارۆکێن کو بێفرەنێ باز ددن رە ھات ڤەکرن، ب قادێن وەرزیش، دوچەرخە، بەز و چالاکیێن جڤاکی، ل قەراخا نەوالا ب درێژاھیا سێ ھەزار مەترەیا ل ناڤەندا باژێر بێ کو پاراستنا کووسیان ئیھمال بکە، ئیتخالبکە، خوەزی پێ بینە، ب بکارانینا کەرەسەیێن خوەزاھی داخستنا گەرماھیێ ب قاسی ٥-٧ سانتیگرات پیلەیان موجیزەیەک ئەکۆلۆژیکە نسێبین. ڤێ، ١٣٩ پرۆژەیێن کو ژ ھێلا دەولەتێ ڤە ئالیگر تێن دیتن نکاربوون پێک بینن لێ دگەل ھەموو ئاستەنگیان نسێبینا کو دبێژە “خوە ژی باژارێ خوە ئەز دێ ب خوە ب رێ ڤە ببم” پێک تینە. باژارێ ژنێیە کو پێشینی ب ترکیەیێ داھنە ھینکرنە.
باژارێ کو پارکا باوەرییا زەینەل ئابیدین، مۆر یاقووبێ خستیە ناڤ میراسا جیھانێیە، دەما نیژادپەرەست ئێریش دکن دبێژە “مۆر یاقووب ئەزم” ھەمبێز دکە و دپارێزە.
میناکا ژیانا بێفابریکا، بێمووچە، بێمێر و بێدەولەتیێیە. دەما گوندێن ب ھەزاران گەلھە ھاتن شەوتاندن و خەراکرنێن کو ب زۆرێ ژ جھێن خوە ھاتن راکرن، ھلبەرینا خوەزاھی پێک ئانین، بێ کو روومەتا وێ بار بدە د ھێورین، خوەدیبوون و پاراستنا خوە دە ھەوجەدارێ مێر و دەولەتێ بە باژارێ ژنێ ئاڤا دکە نسێبین. ب چاندینی و ئاژالکاریێ خورەکێن خوەیێن نەباتی و ئاژالی ب قاسی پێدڤیا خوە ھلدبەرینە، چاڤ و زکێ وێ تێرە. ب ھلبەرینا نانێ خوەیێ کو سەدی سەد ل مالێن خوەیێن تەنوورێ چێ دکە، ب چاندنا بەخچەیا خوە وەک بۆستان، ب دو مھ ئان ژی دو بزن بن ژی ب قاسێ پێدڤیا خوەیا خورەکا ئاژالی ھلبەراندنێ پێشەنگا ژیانا کۆمونالە نسێبین. ھوون د ستەندنا ماست ئان ژی سەوزەیا کەسک دە زەھمەتیێ دکشینن لێ ژ جیران ب ھەڤکاریێ دیتنا وان ل بەر سەرێ وێیە. برچی و خزانێ نسێبینێ تونە نە.
ا کو باز ددە شەواتێن چیایێ باگۆکێیە، ب رێزبوونا ل کێلەکا ھەڤ ب دانەدەستی ب تۆنان کەرەسەیێ دغینە گۆرستانا کو د بلنداھیەکە نێزێ ھەزار مەترەیی دەیە نسێبین. یەک ژ باژارێن کێمپەیدەیە کو د ٥ سالان دە ١٧ ئاڤاھیێن دیرۆکی ب تەسجیلێ گرتیە بن پاراستنێ. دەورکرنا نفشانا نرخانە نسێبین.
ڤەژینا گەلێن مەزۆپۆتامیایێیە. ژ ھەفتان ھەتا ھەفتێ سالیان جوان، ژن و مێر ژ بەزا ٨عێ ئادارێ بەر ب نەورۆزێ ژ وێ دھەرکە نیسانێ نسێبین. شاھیێن ‘رەنگێن نسێبینێ د نیسانێ دە دھەرکنع(نسێبینعن رەنکلەر نسانعدا ئاکار) پشتی لێکۆلینێن درێژ ھات قەبوولکرن. مەھا نیسانێ ژ بۆ سوریانان پاسکالیا، ژ بۆ ئێزدیان چارشەما سۆر، ژ بۆ مسلمانان رۆژا ژداییکبوونا پەیامبەر، ژ بۆ کوردان چێبوونا رێبەریتیێ نیشان ددە. مەھا کو ژ نوو ڤە ب بیرا مرۆڤاھیێ دخینە کو دڤێ چما مرۆڤ ژ راستھاتنیان باوەر نەکە. ل نیڤکۆدا باکور پشتی زڤستانێ ھاتنا بھارێ، ل ھێلیلار و ھێلیپانان نەفەسبوون نرخێن ھەڤپارێن گەلێن کو ب ھەڤ رە دژین و ھود.
باژارێ کو تێکۆشینا ھەمبەر قرکرنا ژنێ دەر کەتیە لووتکەیا ھەری ژۆرە نسێبین. د متینگێن ٨عێ ئادارێ دە رۆژھلاتا ناڤین، ئەفریقایا باکور، ئەورۆپا، ئاسیا، ترکیە و کوردستانێ دغینە ھەڤ نسێبین. ٨عێ ئادارێ د بن سیا میلیتاریزمێ دە پیرۆز ناکە، ب بەرخوەدانێ باریکاتێن میلیتاریزمێ ژ جھ را دکە نسێبین. “شاھیا بلا بافرۆکا من ب تێلان ڤە نەالقە“ ژ بۆ بیرانینا بەرفینێ، جەیلانێ، ئووگووری و زارۆکێن کوردستانێ تێ لدارخستن، ئەڤ ئیسرارا نسێبینێیا بێ کو قرێژ ببە ماھنا زارۆکبوونیێیە.
نسێبین ژ بەزا پێشینیانا ژ بۆ مرۆڤاھیێ تێر نابە. پاجەیا کو ژ مرۆڤاھیێ رە ھاتیە ڤەکرنە. ل جیھانێ ٨٧ وەلاتێن کو ھاتن لێکۆلاندنا ڤێ مۆدەلێ ب باوەریا کو جیھانەک دن پێکانە ھاتن ڤەرێکرن. جھێ پەروەردە و ھەڤدیتنا ب پێشینیانا لێکۆلینڤان و بەلەگەوارڤانانە نسێبین.
باژارێ کو مەشا ژنێیا جیھانێ (ومو)، د ٨عێ ئادارا سالا ٢٠١٥عیان دە ب دینامیکا ژنا بێدەولەت، بێمێر و بێپەرە مەشا جیھانێ پێک ئانیە نسێبین. ئیرۆ سارا کایا ژ بەر کو وەک ھەڤسەرۆکا پێشینا جیھانێ ژ ڤێ رە پێشەنگتیێ کریە ل زندانێیە. ژ بەر کو سێڤێ، پاکیزە، فاتما و ئایسەل رێویێن ڤێ مەشێ بوون گولە ل وان ھاتن باراندن و شەوتاندن.
ژ ١عێ جۆتمەھا ٢٠١٥عیان ھەتا دیرۆکا ٢٦عێ تیرمەھا ٢٠١٦عیان ل نسێبینێ ٧ جار قەدەخەیا دەرکەتنا کوچەیان تێ ئیلانکرن. ژ ١٤عیێ ئادارا ٢٠١٦ ھەتا ٢٦عێ تیرمەھا ٢٠١٥عیان ١٣٤ رۆژان ب قەدەخەیا دەرکەتنا کوچەیانا بێناڤبەر ئێریش ددۆمە. نسێبینا کو د بن ئێریشا کو ب چەکێن ھەری گران و تانکان باژێر نەتەرکاند ھێڤیێ ددە گەلێن بێ دەولەت. ل جیھانێ ل فرانسا/پاریسێ کۆمونان٧٠ رۆژ، ل ئیرلاندا/بەلفاستێ ٢١ رۆژ د بن ئێریشێ دە ژیان جھێ خوە ناتەرکینە. کەسێن کو پاریسێ ژ جیھانێ رە وەک بەرخوەدانا میناک نیشان ددن و پرسا ھوون چما ل کوچەیێن تەنگ و خزانێن پاریسێ ل بەر خوە ددن ناکن ژ بۆ ڤێ بەرخوەدانێ بێقیمەت بکن د بن ئێریشا کەسێن کو ژ نسێبینێ ڤێ پرسێ دکن دە نسێبین وەک باژارەکا پێشینە کو باژارێ کو د بن ڤان پرسان دە ئاڤا کریە ٣٠٠ رۆژان نەتەرکاندیە. و ١٣٤ رۆژان بێ ناڤبەر ل ھەمبەر قەدەخەیا دەرکەتنا کوچەیان ل بەر خوە ددە. جارەکە دن ژ %/٧٠عیێ کەسێن کو کۆچا بێگاڤی توجار قەبوول نەکرنە و باژێر قەت نەتەرکاندنە ژ ژنان، ژ سەدی ھەفتێیان %٣٠ جوان، ژن و زارۆکن. نسێبین ل ھەمبەر رووخینێ بەرخوەدانەک ئاڤاکرنێیە.
ئەوێن کو د دۆماھیا قەدەخەیێن دەرکەتنا کوچەیان دە کەسێن کو پۆزا خوە دەردخستن دەرڤە ژ ھەوا و بەژاھیێ ب چەکێن ناتۆیێن ل خوە پێچاندی ل وان ددان نکاربوون بفکرن، کو کەسێن ل ھەمبەر چەکێن تەکنیکییێن ناتۆعیێ باژار نەتەرکاندن ژ برچینان نەمرن، پایمال نەکرن، تالان نەکرن، تو بویەرا رەڤاندنەک، تاجیز و تەجاوزەک نەھات ژیاندن. ل جیھانێ شەر و لێکدانەکە کو ئەڤ نەھاتنە ژیاندن تونەیە، ئەڤ ئاڤاکرنا ژیانەکە کو خەیال ب خوە نایێ کرنە.
ل جیھانێ ب ڤەکرنا چەپەرێن بنەڤشی (مۆر چەپەرلەر) د دەما شەر دە میناکا “گەر ل ژنێ توندی وەرە سەپاندن ژن نە بێچارەیە” پێک تینە. ھێرسا ئیشکەنجەیا کو ژ ھێلا پۆلیسان ڤە ل زارۆکێن کو ب ھەزار بەردێل و زەھمەتیان ژ قادێن شەر ھاتبوون دەرخستن ھاتبوو کرن، جەزایێن ب دەھان سالان ب پاش ڤە نااڤێژە نسێبین، ھەما ل دوو وێ ژ ٨عێ ئادارێ دھەرکە نەورۆزێ. ئەڤ ژی ھێنا ژ ھێلا دیرۆکێ ڤە نەھاتیە نڤسین نکاربویە بنڤیسە، ب فکارا لێ گەر ئەز کێم بینم زمان دەستێ وێ نەچوویە نڤیسێیا پیشینە.
ل جیھانێ ٤ ئاوایێن رێڤەبەریێ ھەنە. دەولەت، کانتۆن، فەدەراسیۆن، خوەسەری. ژ بەر کو ڤێ باژارێ بروومەت خوەسەریا کو ئاوایەکە رێڤەبەریا خوەسەرە ژ دەولەتێ رە پێشنیاز کر ئیلەگال ھات ئیلانکرن و ب ئەردێ رە ھات یەککرن، نسێبین دبە بەرپرسیاریەک کو خوە ژ خوەلیا خوە ژ نوو ڤە ئافراند و دبە نیشەیەک ژ دیرۆکێ. د ھلبژارتنێن ٢٠١٩عیان دە شارەداریا خوە ژ قەیوومی دگرە. ژ تو مافەکی خوەیێ مرۆڤی، وژدانی، ئەخلاقی، رەوایی تێ نابۆرە کەسێن کو ل ڤێ ھەوەس کرن ب لەکەیەک رەشا ل ئەنیا وان د رووپەلێن دیرۆکێ دە بناخ دکە. و نسێبین دزانە کو زھنیەتا نەتەودەولەتێ کو دژمنێ ڤێ دەولەمەندیێ، خوەزایا کو دبێژە خوە ژی باژارێ خوە ژی ئەز برێڤە دبم، ژنان، گەلان، باوەریان، جوانانە ھەیە. وەکی دن تو دژمنەک وێ تونەیە. کێماسی و شاشیا نسێبینێ تونە؟ وەکی ھەر جاندارەک ھەیە ھەلبەت، ل گرێدانا تەیا ب فکر و زکرێ رە دنێرە گەر تو ژ وێ دەرێ نەبی ژی، فەرسەندێ نادە خەتایا کو ژ پشتێ لێ ددە، پارچەیەکە ژ رێویێن ئازادیا کوردستانێ کو مەسوومیا کێمانیێ دزانە، رۆنی ددە جیھانێ.
ئەڤینداربوونا ئەڤینێ نسێبینێ، ناڤێ دلداربوونا ژ بەرخوەدانێ رەیە.ا کو ژ بەرخوەدانا باژارێ ژنێ نسێبینێ رە ھور دلدار دکە ژیانە. دلداربوونا دلداریا نسێبینێ، ب خوەباوەری سەرێ خوە ھێدیکا دانینا سەر چۆنگا بەرخوەدانا ئازادیێیە. ھەما ل وێ دەرێ ژ زلمێ ڤالا دبە رێوی بەر ب ئازادیا بێداوی ڤە رێ دگرە. بەرخوەدان تێر ناکە ھەسابێ دپرسە نسێبینا رەنگین. باشە کو ئەز د ئاکادەمیا نسێبینا رەنگین دە ٥ سالان بووم شاگرت. لایقبوونی تێ نیقاشکرن لێ ئەز دکارم داخوازا شانسەکە وەک خوە ژ بۆ ھەر کەسی بکم. ب بیرانینا کەسێن کو ژیانا خوە ژ دەست داھنە…
ئایشە گöککان
