DEM DEMA JIN JIYAN AZADÎYÊ YE!
DEM DEMÊ CINÎYE CUYE AZADÎ YO!
Cinîyanê xoverdayoxanê serra 1910î yê ke tarîxê têkoşînê cinîyan de vera îqtîdaranê faşîstanê pederşahîyan 8ê Adare mîras vera da, hişmendîya ke seba rijnayîşê îqtîdaranê faşîstan paştîdayîşo mîyanneteweyî wayîrê hêzî yo heta roja nikayêne zêdînaye û arde. Ma hemverê panbîyayîşê cinîyan ê bi hezaran serran sey mîladê xoverdayîşî, her cayê cuye de goreyê raştîya tarîxî her 8ê Adare de vengê xo berz kenê û vanê “Ma tîya de yê, ma do bi mîrasê demê vîyarteyî û mesuldarîya ameyoxî têkoşînê xo rê dewam bikerê.” Ma zî sey TJA vera hişmendîya dewletperest û pederşahî cayanê xo yê têkoşînî de her cayê cuye de bi bawerîya ‘seserra 21. do seserra cinîyan biba’ 8ê Adare pêşwaz kenê.
Ma sey TJA yo ke ewro her cayê dinya de vengo ke sey “Jin Jiyan Azadî” berz beno yî gird keno Rosa Luxemburga ke mîyanê 129 cinîyan ê ke New York de ameyî qetilkerdene ra heta Clara Zetkîne, Leyla Qasime ra heta Sara û Sêvêyan, Aysel Doganan ra heta Nagîhanan, Jîna Aminîyan û Evîn Goyîyan hemverê îdeolojîyê dewleta camêrdan têkoşînê azadîye yo ke bi destê pêro cinîyan yeno dayene silam kenê.
Ma 6ê Sibate de erdlerzanê ke merkezê ci Mereş bî û yê ke Kurdistan, Tirkîya û Sûrîye ser o tesîr kerd de reyna dî ke sîstem o ke persanê komelkî vejeno û înan xorî keno sîstemo dewletperest û pederşahî yo. Erdlerzî seba ke xozayî yê nênê astengkerdene, la netîceyê nêbîyayî yê înan û zirarê ke virazîyenê bi polîtîkaya raste eşkenê bêrê astengkerdene. Îqtîdaro ke bingeyê ci serê talan û rantî de ronîyayo, wa astengkerdişê netîceyanê erdlerzî uca de bimano, mesuldaro sereke yê pêro zirar û zîyanan o. Caardişêkê sey têkoşînê îqtîdaranê pederşahîyan ê vera cuya ekolojîke, awankerdişê cayanê pêbaweran ê cuye, bajarbîyayîşo xirab û efê awanî sebebê serekeyî yê nê zirar û xesaran ê. Hetê bînî ra ma şahîdê îqtîdarê xerepîyaye û kan o ke seba astengkerdişê netîceyanê erdlerzî tu tedbîrêk nêgêno yenê. No îqtîdar sere de cinîyî, hewcedarîyanê komelî rê cewab nêdano û ey seba pawitişê estbîyayîşê xo saetanê verênan ê erdlerzî ra tepîya bi hetkarîya medyaya terefgire operasyonê famî aferna.
Vera erdlerzan bêçareserîya dewlete oncîna ma rê girîngîya îdareyanê herêmî û komelê rêxistinkerdeyî mojnaye. Gama ke vera erdlerzî Kurdistan ra heta Tirkîya û Ewropa cinîyan, ciwanan û şaran rêxistinbîyayîşo komelkî û paştîdayîş ard ware, îqtîdaro ke herêma erdlerzî bedilnaye komqirkerdiş û komgoristan, bi îlankerdişê OHALî waşt ke paştîdayîşê komelkî bişikno û sûcanê xo binimno. No zî qîm nêbîyo, îqtîdarî qeyumî tayînê merkezanê paştîdayîşî kerdî û hemdê ma xesp kerd. Senî ke şaredarîyê HDPyî yê ke azadîya cinîyan temsîl kenê bi destê îqtîdarî ameyî xespkerdene û talankerdene… Eynî îqtîdar reyna ceribneno ke cografyaya kurdan û elewîyan îşxal bikero û demografî bibedilno. Domananê ke erdlerz de keyeyê xo vîndî kerdî, bi destê îqtîdarî bê pawitişî yenê veradayene, raştê îstîsmarê hêzanê mîlîtarîstan, terîqetan û cergan yenê. La bêro zanayene ke ma bi bawerîya xoîdarekerdişê komelî û hêzê herêmî destûr nêda ke no îqtîdaro xerepîyaye û tiral erdlerzî sey firsend bişuxilno û ey biaçarno hacetê bedilnayîşê awanîya komelî û ma do destûr medê.
Sebebê netîceyanê girananê erdlerzî raştîya şerî yo ke dewam keno ya. Oncîna vera komelî şerê ke yenê akerdene de xebitnayîşê çimeyan ê ke verî aîdê komelî bîyî û komelî ra ameyî diznayene zî sebebê netîceyan o. Şerê ke Kurdistan, rojhelato mîyanên û xeylêk cayanê dinya de qewimîyenê problemanê sey kolonîzelkerdiş, rijnayîş, xizanîye, bextwaştoxîye, ziraro ekolojîk û dayîşbarkerdiş virazenê. Tewr şero lêşin herranê Vaşurê Kurdistanî de ame caardene. Çekê kîmyewî şuxilîyayî û vera merdimîye sûc ame kerdene. Zirarê ekolojîk û sosyolojîk ê ke hetê çekanê kîmyewîyan ameyî afernayene xeylê gird ê… Nê polîtîkayê şerî yê ke çimê xo yê îdeolojîkî dişmenîya vera cinîyan ra gênê, hemverê azadîya têkoşînî ya şarê kurdî hêrişêk ê. Ma bi wesîleya 8ê Adare reyna venga pêro rayaumûmîya demokratîke û dezgehanê mîyanneteweyîyan danê ke ê nê şerî vindarnê. Yew zî ma zanê ke hêrişê vera Rojawanê Kurdistanî hêrişê vera şorişê cinîyan ê û venga pêro cinîyan danê ke ê hemverê şer û îşxalkerdişî têkoşîn bikerê.
Sîstemo kolonîzekerdox û pederşahî hetêk ra bi polîtîkayanê asayîşî cografyaya Kurdistanî talan keno, hetekê bînî ra her çengeyê Tirkîya keno cayêkê rantî. Sere de Dêrsim û Cudî, xeylêk cayan de şewat û polîtîkayê bêdarekerdişî yê ke qewimîyenê dewamê nê hêrişan ê. Senî ke Kazdaglari û Îkîzdere de bî, sermaye rê peşkeşkerdişê cayanê cuye yê cinîyan û şaran netîceya heman hişmendî yo. Na hişmendîye ewro sebebê serekeyî yê rijnayîş û vîndîbîyayîşî yê ke sere de Mereş, bajaranê ke erdlerzî ra tesîrdar bîyî de qewimîyayî yo. Nê semedî ra ma sey TJA dîyar kenê ke têkoşînê azadîye yê cinîyan de bêguman pawitişê xoza ya ke talan bîya û pawitişê erdî zî esto.
Hetekê bînî ra ma şahîdê xoverdayîşêkî yo ke Rojhelatê Kurdistanî ra dest pêkeno û vilayê heme dinya beno yê. Felsefeya “Jin-Jiyan-Azadî” ya ke bi destê cinîyanê kurdan vera sîstemê qirkerdox û pederşahî yo ke cinîya kurde Jîna Mahsa Aminî qetil kerde, ameye berzkerdene têna seba kurdan nê, seba pêro şaran û cinîyanê dinya hêvîya girde bîye. Na hêvîye raya pawitişê cuya azade ya cinîyan û raya xoverdayîşî akerde û akena. No xoverdayîşo ke vurîyeno têkoşînê azadîya cinîyan do bingeyê her şîdetî yo ke vera cinîyan şuxilîyeno û xirbeyê ke bi destê îqtîdaranê faşîstan virazîyenê bilerzno û komelêkê azadî newe ra awan bikero.
Hişmendîya pederşahî, qirkerdoxe û formê ey o berz netewe-dewlete bitaybetî serkêşanê cinîyanê şorişî xo rê kena hedef û ceribnena ke xoverdayîşê komelkî bişikno. No aqilo ke Parîs de Evîn Goyî qetil kerde, Silêmanî de Nagîhan Akarsele kişte fikrîyeno ke têkoşînê azadîya cinîyan apey bierzo. Labelê o şaşîye keno! Çike ma heme zanê ke aqlo netewe-dewlete vera cinîyanê ke xo ver danê wayîrê xirtîye nîyo. Şero ke seserra 21. de hemverê Têgêrayîşê Cinîyanê Kurdan û têkoşînê azadîye yê ey ame akerdene de cinîyan xeylêk cayanê dinya de qerardarîye û hêrsê xo ifade kerd. Ma sey TJA xoverdayîşê pêro cinîyanê ke herêman ra nêvejîyenê silam kenê!
Îqtîdaro faşîst û kolonîzekerdox pê operasyonanê qirkerdişê sîyasî doman, ciwan, kokim nêşinasneno û bi bêtersîye hêrişê vera kurdan, şaran, kedkaranê çapemenîye keno. La no hêriş nîşaneyê neçarîye û piroginayîşî yo. No îqtîdar o ke gineno piro TJAyî îllegalîze keno, bi seyan cinîyan destbend keno û ceza dano. Esasî no îqtîdar temsîlkarê faşîzmî yo tew gird o. Ma bi wesîleya 8ê Adare wad kenê ke ma do heta ke sere de tepîşteyanê nêweşan, cinîyanê ke bi polîtîkayanê dişmenî zîndan de tepîşîyenê û rixmê her bêhuqûqîye zerre û teber de xoverdayîşê xo dewam kenê bixelisnê, têkoşînê xo rê dewam bikerê. Nê konteksî de ma cigêrayîşê raştîye yê Emîne Şenyaşar a ke vernîya polîtîkaya zext û teda ya dewleta pederşahî de çok nêdana, xoverdayîşî de israr kena û nobeta edaletî reyde bena sembolê xoverdayîşê cinîyan silam kenê.
Sîstemo kapîtalîsto ke bi taybetî serê binpaykerdişê înkarî yê keda cinîyan de ameyo awankerdene, sebebo yewin ê feqîrîye yo. Feqîrbîyayîşê cinîyan ke ma nika ci reyde rî bi rî yî ra rayîrê xelisnayîşî, awankerdişê ekonomîya komunale ya demokratîke ya û ganî têkoşînê cinîya rêxistinkerde awan bibo. No kolonîzekerdişo ke pê feqîrîya cinîyan mird beno, tewr zêde cinîyan hedef gêno. Bi taybetî tecawuz her tewir îstîsmarkerdişê domanan, şîdetê vera cinîyan, qetlîyam û kolonîzekerdişê kede zêde benî. Pêroyê komel û cuye qirkerdişî ra yenê vîyarnayene. Şexsê cinî yê ke ameyî qetilkerdene û her roje raştê tecawuzî yenê de hedefo esasî pêroyê merdimîye yo. Ma nê esasan ser de reyna dîyar kenê ke şexsê Meryem Sevîm, Emîne Bulut, Bahar Hezer, Şule Çet, Fatma Altinmakas, Ceren Damare de pêro cinîyê ke bi hemkarîya camêrd-dewlete ameyî qetilkerdiş sebebê têkoşînê ma yî!
Sîstemo serdest ê camêrdan û qirkerê cinîyan hetê bînî de zî bi polîtîkayanê lêşin û zexelan komelî hedef gêno. Bi polîtîkaya şerê taybetî ke vera bîyayîşê cinîyan de dîyaya dest pêkerdiş reyde, wazîyeno ke cinîyî bê îrade û bê xopawitişê meşru bêrî verdayene. Sere de ajankerdiş, tîryak û fuhuş, pêroyê dînamîkanê komelî ser de şero taybet yeno ferzkerdene û hewl dîyeno ke rijnayîşêko exlaqî bêro viraştene. Ma vera polîtîkaya şerê taybetî de reyna vanê ke her ke şîdetê plankerdeyî yê formayin û sîstematîkî yê ke hemverê cinîya ciwane ya kurde de, şexsê Îpek Er, Fîrdevs Babat, Gulîstan Dokuye de pê yenî, zanayîşê cinîye aver şino û cinî birêxistin bena. Vera înan de no sîstemo pederşahî û tecawuzkar, cînsîyetperest û faşîst do xo newe bikero! Elbet ma zanê ke hêzê rêxistinbîyaye yê cinîyan kabusê sîstemê pederşahî yo.
Ziwanê dayîke ra bigêrê heta kulturê ma, nasnameyê ma yo kurd û cinîye bi polîtîkaya yewperest û redkere hetê îdeolojîyê netewe-dewlete ra yeno peygoşkerdene û asîmîlekerdene. Hemverê îdeolojîyê qedexekerdox û kolonîzekerdoxî ke ‘ya koletî ya merg’ bi ma dano ferzkerdene de çîyo tewr muhîm no yo ke ma her wextî ra zêder ziwan û kulturê xo bipawî û ‘xobîyayîşî’ bikerî îdîayê komelkî. Têkoşînê heqîqetî de amacanê ma ra yew zî hemvervejîyayîşê ‘heqîqetî’ yo ke dîyeno vernîya ma yo. Û ma zanê ke raştî pêroyî ya. Kultur û ziwan lîlikê (neynike) têkoşînî yo ke heqîqetî vejeno raşte yo. Hêmayê tewr bi fêde yê komel û kulturî ziwanê ma yê dayîke yo. Heqîqet nasnameyê ma yo. Ziwanê ma yê dayîke ke sebebê bîyayîşê ma yo, bi polîtîkaya netewe-dewlete ya seserre ameyo qedexekerdene, ameyo asîmîlekerdene û peygoşkerdene. Yeno waştiş ke şar nasname û kokê xo ra dûrî bikewo. Hemverê zîhnîyetî yo ke dişmenîya kurdan û ziwanî keno de ma sey cinîyan do serkêşî bikerê ke ziwanê dayîke her raşteyê cuye de bêro cuyayene. Bi na wesîle ma soz danê ke ziwan û kulturê xo yê dayîke pêroyê raşteyanê cuye de bidî cuyayene. Bi taybetî kurdî û pêro ziwanê ke yenê qiseykerdene; ma wazenê wa bêro zanayene ke semedo ke ziwan bigirîyo binê asayîşê qanûnê bingeyînî û bibo ziwanê perwerdeyî ma têkoşîn danî.
Ma sey TJA reyna bi vengêkê girdî eşkera kenê ke muxatabo yewin ê problemê kurdî û yê pêroyê komelî Îmrali yo û ma azadîya fîzîkî ya Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî gênê merkezê xeta têkoşînê xo. Her ke polîtîkaya tecrîdî ya serê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî xorî bena, sere de qirkerdişê cinîyan; problemê sîyasî, komelkî, ekonomîk û ekolojî zî xorî benî û komel bi pêroyî girîyeno binê tedaye. Bi na wesîle ma reyna vanê ke bi taybetî azadîya cinîyan, pêardişê azadîya komelî û awankerdişê cuya demokratîke tena bi azadkerdişê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî mumkun o. Hêzo tewr gird o ke eşkeno sîstemê îşkenceyî û rejîmê tecrîdî yê Îmraliyî ke her mîsqalê ci komelî ser de zî yeno hîskerdiş çinî bikero, reyna do têkoşînê rêxistinkerde yê cinîyan bibo.
Qanûno bingeyîn û pêkerdişê ke hetê mezgê camêrd-dewlete ra ameyî viraştiş, ne azadîya cinîyan danê, ne zî aştîya komelî pê anê. Bi taybetî Peymana Stenbolî, ma dî û ma vînenê ke hetê rejîmê netewe-dewletan de destkewtişê ma yê huqûqî, mabênê lewanê îqtîdarî de yî. Nê esasan ser de ma cinîyî seba cuyêka azade û seyyewbînan, ma do tîfaqê cinîyan yê tewr hîra û paştîdayîşê cinîyan awan bikerî. Ma do îradeyê cinîyan xurt bikerî û ma pêardişê nê babetan sey berpirsîyarî xo de vînenê. Ma vera qanûnê bingeyîn yê cînsîyetperest, nîjadperest û yewperestî ke bedenê cinîyan hedef gêno de azadîya cinîyan esas gênî û seba awankerdişê komelêkê neweyî ke ‘Demokrasî, Ekolojî, Azadîya Cinîyan’ esas gêno do manayêka newe bidî 8ê Adare.
Têkoşînê azadîya cinîyan serra 2023î de 8ê Adare reyde do îqtîdaro faşîst ê AKP-MHPyî birijno û bawerîya ma esta ke do bibo serkewtişê tewr gird yê weçînayîşî. Modelê hemserekî ke cinîyanê kurdan bi bedelanê giranan hemverê serdestîya camêrdî de pê ardî û nizdîbîyayîşo ke sîyasetê demokratîke yo ke azadîya cinîye esas gêno do nê îqtîdarî çinî bikerî. Cinîyî hemverê nê îqtîdarî yo ke binê xirbê erdlerzê Mereşî de mend, do pîya bi serkewtişêkê girdî cuyêka newe awan bikerî. No têkoşînê demokrasî ke bi serkêşîya cinîyan aver şî, tena şarê Kurdistan û Tirkîya nê do pêro şaranê Rojhelatê Mîyanênî bixelisno û do rayîrê demokratîkbîyayîşê Rojhelatê Mîyanênî akero. Çimkî demokrasî têna karêko burokratîk nîyo, dilqê cuye ya. Na çarçewa de bi taybetî cinîyê kurdî, ma veng danê pêroyê cinîyanê Tirkîya ke hemverê bloqê faşîstî yê AKP-MHPyî ke vernîya azadîya cinîye de astengîya tewr girde ra yo de têkoşînê xo gird bikerî û bi çinîkerdişê nê îqtîdarî ke dişmenê cinî, xoza û merdîmî yo, azadîya komelî awan bikerî. Çimkî wext wextê azadîya cinîye yo!
Sewîyeya ke roja ewro ma ameyî de, serewedaritişo tewr kehen ê kolonîyaye bi ruhê xoverdayîşê Evîn Goyîye pêro dinya de bi taybetî Kurdistan û Rojhelatê Mîyanênî de açarîya şorişêk. Seba cuyêka azade û dinyayêka azade do têkoşînê azadîya cinîye serê esasanê îdeolojîya ke Nagîhane ci temsîl kena de do tewrê pêroyê cinîyan pêroyê komelî zî azad bikerî. Ma sey TJA mîraso ke ma kulturê xoverdayîşê cinîyan ra dewr girewto, her cayo ke ma tede yî de û her wextî de ma bi esasanê felsefeya “Jin, Jiyan Azadî” de sozê girdkerdişê têkoşînê xo danê. Sewbîna no prosesê erdlerzî ke bi des hezaran kesan dinyaya xo bedelnaye û bi mîlyonan kesan travmayêko pîl ciwîya de bobelata tewr girda ke ameya sereyê ma rejîmê “yew camêrdî” û îqtîdaro cînsîyetperest-faşîst o ke binê xirban de mendo yo. Ma vera înan de bi serkêşîya cinîyan do paştdayîşê komelî gird bikerê û 8ê Adare roja têkoşîn, paştîdayîş û yewîya cinîyanê dinya pîroz kenê!
Bernameyê 8ê Adare:
– Startê 8ê Adare do 1ê adare Şirnex de bêro dayîş.
– Mabênê 1-8ê adare de cinîyê ke heme herêman de binê tesîrê erdlerzî de mendî, ma do cayê înan de mîyanê paştîdayîşî de bê.
– 8ê Adare de Êlih, Sêrt, Şirnex, Wan û Mêrdîn de rayraşîyayîş û eşkerayî û heme bajaranê bînan de pîya platformanê cinîyan de do eşkerayîye û rayraşîyayîşê hemparî bêrê kerdene.
– Metropolan de programê xoser û rayraşîyayîşî bêrê kerdene.
– Ma sey TJA vera polîtîkayanê rijnayîşî yê nê îqtîdarê faşîstî de rêçê felsefeya Paştîdayîşê Cinîyan Dano Ciwîyayene ser de ma do herêmanê erdlerzî de heme cinîyan reyde paştîdayîş virazî ke cuyêka newe pîya înşa bikerî û xoverdayîşî xurtêr bikerê.
Dem Dema Jin Jiyan Azadiyê ye!
Kadın Dayanışması Yaşatır
Tevgera Jinên Azad ( TJA)
25. 2. 2023
